जेलच्या भिंती अनेकदा माणसाच्या स्वातंत्र्याच्या स्वप्नांना अडवतात. पण इतिहास साक्षी आहे की काही कैदी त्या भिंतींखाली देखील रस्ते शोधून काढतात. अंधारात खोदलेल्या बोगद्यांनी कधी स्वातंत्र्याची वाट बनली तर कधी अपयशी कट. मसूद अजहरपासून एल चापोपर्यंत जगाने असे अनेक किस्से पाहिले आहेत, ज्यांनी सुरक्षा व्यवस्थेवर प्रश्न उपस्थित केले आणि माणसाच्या हिमतीच्या सीमाही दाखवल्या. खरे तर जैश-ए-मोहम्मदचा प्रमूख मसूद अजहरची एक ऑडिओ क्लिप व्हायरल होत आहे. या ऑडिओत तो स्वतः सांगतो की जम्मू आणि काश्मीरच्या कोट भलवाल जेलमधून बोगदा खोदून पळण्याचा त्याचा प्रयत्न कसा अपयशी ठरला.
मसूद अजहरचा बोगदा कट (१९९५, कोट भलवाल जेल)
डिसेंबर १९९५ ची थंड रात्र. जम्मूच्या कोट भलवाल जेलमध्ये बंद मसूद अजहर आणि त्याचा साथीदार सज्जाद अफगानी शांत पण धोकादायक योजना आखत होते. जेलच्या भिंतींखाली बोगदा खोदून पळण्याचे स्वप्न त्यांनी पाहिले होते. पण खोदकामाचा आवाज ऐकून अधिकारी सतर्क झाले. कट अपयशी ठरला, मसूद सापडला, चौकशी झाली आणि शिक्षा कठोर झाली. ही घटना सांगते की साधनांची कमतरता असूनही कैदी किती दूर जाऊ शकतात. आणि सुरक्षेतील छोटी चूक किती मोठी ठरू शकते.
लिब्बी प्रिजन एस्केप (१८६४)
अमेरिकन गृहयुद्धाच्या काळात व्हर्जिनियातील लिब्बी प्रिजनमध्ये १०९ संघीय युद्धकैद्यांनी एका घाणेरड्या बेसमेंटमधून १७ फूट खोल आणि ५० फूट लांब बोगदा खोदला. ९ फेब्रुवारी १८६४ च्या रात्री ते पळाले. त्यापैकी ५९ जण स्वातंत्र्य मिळवण्यात यशस्वी झाले. साधने मर्यादित होती, परिस्थिती कठीण तरीही योजना यशस्वी झाली. हा किस्सा दाखवतो की दृढनिश्चय कसा असंभवाला शक्य बनवतो.
एल चापोची कहाणी काय आहे?
आधुनिक काळातील सर्वात धक्कादायक घटना. मेक्सिकोचा कुख्यात ड्रग लॉर्ड जोआकिन एल चापो गुजमानने अल्टिप्लानो जेलमधून एक मैल लांब बोगदा बनवला. हा बोगदा त्याच्या सेलच्या शॉवरपासून सुरू होऊन बाहेर बांधकाम स्थळापर्यंत जात होता. यात दिवे, वेंटिलेशन आणि मोटरसायकलसुद्धा होती. ही पळून जाण्याची कहाणी सांगते की आजच्या गुन्हेगारी जगात साधने, तंत्रज्ञान आणि नेटवर्क कसे खेळ बदलून टाकतात.
गिल्बोआ प्रिजन ब्रेक थक्क करेल
२०२१ मध्ये इस्रायलच्या गिल्बोआ जेलमधून सहा पॅलेस्टिनी कैद्यांनी फक्त एका चमच्याने बोगदा खोदला. सेलच्या सिंकखाली सुरू झालेला हा बोगदा भिंतीबाहेर निघाला. सर्व नंतर पकडले गेले, पण ही घटना जगभरात चर्चेचा विषय बनली. साधे साहित्य, मोठा कट ही थेट मसूदच्या कहाणीशी जोडली जाते.
पुंटा कैरेटास एस्केप (१९७१)
उरुग्वेच्या पुंटा कैरेटास पेनिटेंशियरीमधून १९७१ मध्ये १११ टुपमारोस गुरिल्लांनी ४५ मीटर लांब बोगद्याने पळ काढला. यात भविष्यातील राष्ट्रपती जोसे मुजिकाही होते. हे फक्त जेल ब्रेक नव्हते तर राजकीय इतिहासाची दिशा बदलणारा क्षण होता. येथेही बोगदा स्वातंत्र्याचे प्रतीक बनला.
Leave a Reply