हिंदू तत्त्वज्ञानात कर्मसिद्धांताला अत्यंत महत्त्वाचे स्थान आहे. या सिद्धांतानुसार प्रत्येक जीव आपले कर्म स्वतः निर्माण करतो आणि त्याचे फलही त्यालाच भोगावे लागते. जन्म, मृत्यू आणि पुनर्जन्म हा एक अखंड विश्वनियमानुसार चालणारा चक्र आहे. या चक्रात आत्मा नष्ट होत नाही; शरीर बदलते, पण आत्म्याचे अनुभव आणि कर्मांचे संस्कार सूक्ष्म रूपात पुढील जन्मातही कायम राहतात. मागील जन्मात केलेली कर्मे सत्कर्म असो वा दुष्कर्म पूर्णपणे फळ देऊन संपली नसतील, तर त्यांची उर्जा आत्म्यासोबत पुढे जाते. म्हणूनच, या जन्मातील अनेक सुख-दुःखांच्या घटना अचानक, अनाकलनीय किंवा अन्यायकारक वाटल्या तरी त्या कर्मबांधिलकीची परिणती मानल्या जातात. विश्व न्यायनिष्ठ आहे; म्हणून प्रत्येक कर्माला त्याचे अचूक फल मिळते, कधी लगेच तर कधी पुढील जन्मात.
कर्म फळाचा उद्देश शिक्षा किंवा बक्षीस नसून आत्म्याची प्रगती आहे. प्रत्येक अनुभवातून आत्मा शिकत जातो, शुद्ध होत जातो आणि हळूहळू मोक्षाच्या दिशेने वाटचाल करतो. त्यामुळे या जन्मातील परिस्थिती ही केवळ भूतकाळातील कर्मांची छाया नसून नवे, चांगले कर्म करून भविष्यातील जीवन घडवण्याची संधीही आहे. एकूणच, मागील जन्मातील कर्मे आत्म्यात संस्काररूपाने जतन होत असल्यामुळेच त्यांच्या फळांचा अनुभव या जन्मातही मिळतो. आपल्या मागील जन्माबद्दल जाणून घेण्याची इच्छा नेहमी असते.
मागील जन्मातील किती गोष्टी सत्य आहेत आणि किती नाहीत, हे त्या व्यक्तीला जाणून घ्यायचे असते. असे अनेक लोक आहेत जे पूर्वजन्म असल्याचा दावा करतात. नेहमी असे ऐकले जाते की, मनुष्याला त्याच्या मागील जन्माचे फळ या जन्मात मिळते. बर् याच लोकांचा असा विश्वास आहे की हे खरोखर घडते. त्याचबरोबर असे अनेक लोक आहेत जे यावर विश्वास ठेवत नाहीत. वृंदावनाचे प्रसिद्ध संत आणि आध्यात्मिक गुरू प्रेमानंद महाराज यांनी याबाबत आपले मत मांडले आहे.
प्रवचनाच्या वेळी एका स्त्रीने प्रेमानंद महाराजांना विचारले की, मागील जन्मातील कर्माचे फळ आपल्याला या जन्मात का मिळते? या प्रश्नाचे उत्तर प्रेमानंद महाराजांनी दिले. या प्रश्नाला उत्तर देताना प्रेमानंद महाराज म्हणाले की, जर तुम्ही एखाद्याला ठार मारले, तर ताबडतोब फाशीची शिक्षा होईल का? हा खटला पाच ते दहा वर्षे टिकतो की नाही. त्याचप्रमाणे देवाकडे एक खूप मोठा दरबार आहे, जिथे तो संपूर्ण विश्वाचा न्याय करतो. 100-100 जन्मांचे पाप झाले तरी ते भोगावे लागते. अशा परिस्थितीत एखाद्या व्यक्तीला खूप जुनी शिक्षा देखील भोगावी लागते.
ऊर्जा कर्मफळ म्हणून प्रकट होते
देवाच्या दरबारात कोणतीही साक्ष नाही. लाच देखील नाही. देवाचा दरबार खूप मोठा आहे. रजिस्टर उशिरा उघडते, पण उघडल्यावर खाते सेटल होते. प्रेमानंद महाराज पुढे म्हणाले की, काम करताना नेहमी जागरूक रहा. पापकर्म करून तो अंतर्धान पावला असेल, पण वेळ आली की त्याला शिक्षा भोगावी लागते. पापकर्मे करू नयेत, सत्कर्मे करावीत. प्रेमानंद महाराज भाविकांना नेहमी नामजप करण्यास सांगतात. नामजप केल्यानेच कल्याण होईल, असे ते म्हणाले. मोठ्या संख्येने भक्त प्रेमानंद महाराजांचे भाषण ऐकतात आणि त्यांची शिकवण जीवनात लागू करतात. हिंदू तत्वज्ञानानुसार, कर्म म्हणजे मन, वचन आणि शरीराने केलेली प्रत्येक क्रिया. प्रत्येक कर्माची एक सूक्ष्म उर्जा निर्माण होते. ही उर्जा कर्मसंस्कार म्हणून आत्म्यात साठते आणि कालांतराने योग्य वेळ, स्थान आणि परिस्थिती मिळाल्यावर कर्मफळ म्हणून प्रकट होते.
मनुष्याने सदैव सत्कर्म करावे
कर्मफळ मिळण्याचा कालावधी लगेचच असू शकतो, जीवनाच्या पुढील टप्प्यात असू शकतो किंवा कधी कधी पुढील जन्मातही येऊ शकतो. कर्माचे फळ मिळताना विश्वाचा नियम नेहमी न्यायनिष्ठ असतो. सत्कर्मातून शुभ फल आणि दुष्कर्मातून दुःखकारक फल निर्माण होते. परंतु फळाचा स्वरूप नेहमी तंतोतंत कर्माप्रमाणे दिसून येत नाही; कधी ते संधी, नातेसंबंध, आरोग्य, मनःशांती, अडथळे, यश-अपयश किंवा अचानक घडणाऱ्या घटनांमधून प्रकट होते. कर्मफळाचा उद्देश शिक्षा देणे नसून आत्म्याला शिकवणे हा आहे. प्रत्येक अनुभवाने आत्मा परिपक्व होतो, चांगले-वाइट काय हे समजते आणि आध्यात्मिक उन्नतीची पायरी गाठली जाते. म्हणूनच शास्त्रांनी सांगितले आहे की मनुष्याने सदैव सत्कर्म करावे—सत्य, करुणा, दान, संयम, क्षमा—कारण त्यांची उर्जा भविष्यात सुंदर फल देणारी असते. महत्त्वाचे म्हणजे, भूतकाळातील कर्मांचे फळ बदलता येत नसले तरी वर्तमानातील कर्म बदलून भवितव्य घडवता येते. म्हणूनच कर्मयोगात म्हटले आहे: कर्म कर, फलाची चिंता करू नकोस; कारण चांगले कर्म कधीही व्यर्थ जात नाही.
कर्मफळाची प्रक्रिया तीन स्तरांत समजावून सांगितली जाते:
संचित कर्म – अनेक जन्मांत जमा झालेले कर्म.
प्रारब्ध कर्म – या जन्मात भोगण्यासाठी निश्चित झालेले कर्म.
क्रियमाण कर्म – आपण आत्ता करत असलेले नवीन कर्म, ज्यावर भवितव्य उभे राहते.
( डिस्क्लेमर : वरील माहिती उपलब्ध स्रोतावरून देण्यात आलेली आहे. याच्या तथ्यांबद्दल आम्ही कुठलाही दावा करीत नाही, तसेच अंधश्रद्धेला दुजोरा देत नाही )
Leave a Reply