तांदूळ हे भारतीय खाद्यपदार्थातील मुख्य अन्न आहे. अनेकांना तर भाताशिवाय पोटही नसते. आपल्या आहारात तांदूळ खूप महत्त्वाचा आहे, डोसापासून रात्रीच्या जेवणापर्यंत भात आवश्यक झाला आहे. तथापि, आजच्या काळात लोक जास्त घाईत आहेत आणि तांदूळ व्यवस्थित शिजवत नाहीत, ज्यामुळे तांदळाच्या फायद्याऐवजी शरीराचे नुकसान होऊ लागते. आपले पूर्वज स्वयंपाक करण्यापूर्वी काही काळ तांदूळ पाण्यात भिजत असत. ही केवळ चव किंवा सवयीची बाब नाही, तर हा एक स्वस्थ मार्ग आहे. आजच्या काळात अनेकांना तांदूळ धुण्याची आणि थेट शिजवण्याची घाई असते, परंतु तांदूळ पाण्यात भिजवण्यामागे अनेक गुणधर्म लपलेले असतात. भात भिजवून काय होते ते जाणून घेऊया.
भात खाणे हे केवळ भारतीय आहाराचा अविभाज्य भाग नसून ते आरोग्यासाठी अत्यंत फायदेशीर मानले जाते. भातामध्ये कार्बोहायड्रेट्सचे प्रमाण भरपूर असते, जे शरीराला झटपट ऊर्जा पुरवण्याचे काम करते. विशेषतः शारीरिक श्रम करणाऱ्या लोकांसाठी भात हा ऊर्जेचा मुख्य स्रोत आहे. तांदूळ हा नैसर्गिकरित्या ‘ग्लूटेन-मुक्त’ असतो, त्यामुळे ज्यांना गव्हाची किंवा ग्लूटेनची ॲलर्जी आहे, त्यांच्यासाठी भात हा एक सुरक्षित आणि उत्तम पर्याय ठरतो. आरोग्याच्या दृष्टीने विचार केला तर ब्राऊन राइस आणि हातसडीचा तांदूळ हे सर्वात फायदेशीर मानले जातात. तांदळावर जास्त प्रक्रिया केल्यामुळे त्यातील पोषक घटक आणि फायबर निघून जातात. ब्राऊन राइसवर प्रक्रिया कमी केलेली असते, त्यामुळे त्यातील ‘कोंडा’ आणि ‘जर्म’ हे भाग शाबूत राहतात. यामध्ये फायबरचे प्रमाण भरपूर असते, जे पचनक्रिया सुधारण्यास आणि बद्धकोष्ठतेचा त्रास कमी करण्यास मदत करते. तसेच, याचा ‘ग्लायसेमिक इंडेक्स’ पांढऱ्या तांदळाच्या तुलनेत कमी असल्याने रक्तातील साखर वेगाने वाढत नाही, परिणामी मधुमेही व्यक्तींसाठी हा एक चांगला पर्याय ठरतो.
याशिवाय, भात पचायला हलका असतो, त्यामुळे पोटाच्या तक्रारी किंवा आजारपणात डॉक्टर भात खाण्याचा सल्ला देतात. भातामधील पोषक घटक पचनसंस्था सुरळीत ठेवण्यास मदत करतात. दुसऱ्या बाजूला, भातामध्ये कोलेस्टेरॉल, सोडियम आणि फॅट्सचे प्रमाण नगण्य असते, ज्यामुळे तो हृदयाच्या आरोग्यासाठी पोषक ठरतो. तांदळाच्या विविध प्रकारांपैकी ‘ब्राऊन राइस’ किंवा ‘हातसडीचा तांदूळ’ यामध्ये फायबर आणि जीवनसत्त्वे मुबलक प्रमाणात असतात, जे वजन नियंत्रित ठेवण्यास आणि रक्तातील साखर संतुलित राखण्यास मदत करतात. पांढऱ्या भातामध्ये देखील शरीरासाठी आवश्यक असलेली खनिजे आढळतात. योग्य प्रमाणात आणि योग्य वेळेत (विशेषतः दुपारच्या जेवणात) भाताचे सेवन केल्यास शरीराची चयापचय क्रिया सुधारते आणि त्वचा देखील निरोगी राहण्यास मदत होते. तांदूळ पाण्यात भिजवून ठेवल्याने त्यात असलेल्या फायटिक ऍसिडची पातळी कमी होते. हे फायटिक ऍसिड शरीराला लोह, कॅल्शियम आणि जस्त सारख्या आवश्यक खनिजे शोषून घेण्यापासून प्रतिबंधित करते. भिजवण्याने हा अडथळा काही प्रमाणात कमी होतो. हे शरीरास आवश्यक खनिजे सहजपणे शोषण्यास अनुमती देते. विशेषत: मुले, महिला आणि वृद्धांसाठी हे फायदेशीर आहे. त्याच्या फायद्यांमध्ये हाडांची शक्ती वाढणे आणि अशक्तपणापासून आराम करणे समाविष्ट आहे. याशिवाय भिजवलेला तांदूळ सहज पचतो. तांदूळ भिजवण्याने स्वयंपाक करण्याची प्रक्रिया देखील सुधारते. पाण्यात भिजवलेला तांदूळ थोडा लवकर मऊ होतो. यामुळे तांदूळ स्वयंपाक करताना समान प्रमाणात शिजण्यास अनुमती देते. तांदूळ मऊ आणि सहज विभक्त होतो, पोटाला चिकटत नाही. चवही चांगली होते. तांदूळ पाण्यात भिजवून ठेवल्याने त्यात असलेल्या फायटिक ऍसिडची पातळी कमी होते. हे फायटिक ऍसिड शरीराला लोह, कॅल्शियम आणि जस्त सारख्या आवश्यक खनिजे शोषून घेण्यापासून प्रतिबंधित करते. भिजवण्याने हा अडथळा काही प्रमाणात कमी होतो. हे शरीरास आवश्यक खनिजे सहजपणे शोषण्यास अनुमती देते. विशेषत: मुले, महिला आणि वृद्धांसाठी हे फायदेशीर आहे. त्याच्या फायद्यांमध्ये हाडांची शक्ती वाढणे आणि अशक्तपणापासून आराम करणे समाविष्ट आहे. याशिवाय भिजवलेला तांदूळ सहज पचतो. तांदूळ भिजवण्याने स्वयंपाक करण्याची प्रक्रिया देखील सुधारते. पाण्यात भिजवलेला तांदूळ थोडा लवकर मऊ होतो. यामुळे तांदूळ स्वयंपाक करताना समान प्रमाणात शिजण्यास अनुमती देते. तांदूळ मऊ आणि सहज विभक्त होतो, पोटाला चिकटत नाही.चवही चांगली होते.
याव्यतिरिक्त, काळा तांदूळ आणि लाल तांदूळ हे देखील आरोग्यासाठी अत्यंत उपयुक्त आहेत. काळ्या तांदळात ‘अँथोसायनिन’ नावाचे शक्तिशाली अँटी-ऑक्सिडंट्स असतात, जे शरीरातील विषारी घटक बाहेर काढण्यास आणि कर्करोगासारख्या आजारांपासून बचाव करण्यास मदत करतात. लाल तांदळात लोह आणि मॅंगनीजचे प्रमाण जास्त असते, जे रक्ताची कमतरता भरून काढण्यासाठी आणि हाडांच्या मजबुतीसाठी फायदेशीर ठरते. जर तुम्हाला पांढरा भातच आवडत असेल, तर तो डाळीसोबत किंवा भरपूर भाज्या टाकून खावा, जेणेकरून त्यातील पोषक मूल्य वाढते. मात्र, वजन कमी करायचे असल्यास किंवा हृदयविकार टाळायचे असल्यास आहारात ब्राऊन राइस किंवा हातसडीच्या तांदळाला प्राधान्य देणे केव्हाही उत्तम ठरेल.
भाताचे सेवन आरोग्यासाठी अनेक प्रकारे फायदेशीर ठरते. तांदूळ हा कर्बोदकांचा उत्तम स्रोत असल्याने तो शरीराला तात्काळ ऊर्जा देण्याचे काम करतो, ज्यामुळे दिवसभराचा थकवा दूर होतो. भात नैसर्गिकरित्या पचायला हलका आणि ‘ग्लूटेन-मुक्त’ असतो, त्यामुळे लहान मुले, वृद्ध आणि पचनशक्ती कमकुवत असलेल्या व्यक्तींसाठी तो एक सुरक्षित आहार आहे. याशिवाय, भातामध्ये कोलेस्टेरॉल आणि सोडियमचे प्रमाण अत्यंत कमी असल्याने तो हृदयविकार आणि उच्च रक्तदाब नियंत्रित ठेवण्यास मदत करतो. विशेषतः ब्राऊन राइसमध्ये असलेल्या फायबरमुळे वजन कमी करणे आणि रक्तातील साखर संतुलित राखणे सोपे जाते, जे संपूर्ण आरोग्यासाठी पोषक ठरते.
Leave a Reply